Umówiłem się z nią na wykopki. Ziemniaki wczoraj i dziś

Ziemniaki mają bogatą historię na całym świecie, a jej polski wątek sięga XVII w., kiedy to dotarły do nas dzięki królowi Janowi III Sobieskiemu. Jak uprawiało się je i zbierało kiedyś? Jak robi się to dzisiaj? Wsiadajcie do wehikułu czasu i zapnijcie pasy, bo dla niektórych to z pewnością będzie sentymentalna podróż.

Kartofel potrafi odnaleźć się niemal w każdych warunkach. Może być uprawiany nawet w przydomowym ogródku lub na balkonie. Na dodatek ma tyle zastosowań, że jeśli by go zabrakło, to nasz kulinarny świat mógłby legnąć w gruzach. Schabowy u babci już nie smakowałby tak samo, podobnie jak wizyta w burgerowni albo oglądanie najnowszych hitów kinowych z przyjaciółmi. Czy możecie sobie wyobrazić inny fundament chipsów niż ziemniak? Dlatego z szacunku dla bohatera polskich podniebień warto wiedzieć, skąd się bierze i jak się go hoduje.

Ziemniak zazwyczaj nie zwraca uwagi na to, w jakiej glebie się go sadzi, ale najlepsze plony zbiera się w glebach o lekko kwaśnym odczynie. Najlepiej, żeby pH zawierało się w przedziale 5,5 – 7,0. Powinna być bogata w azot, potas, fosfor, wapń, bor, miedź, cynk, żelazo i magnez. 

Dodatkowym utrudnieniem dla rolników jest fakt, ze ziemniaki powinny być sadzone na jednym polu nie częściej niż co 4-5 lat. Na szczęście dla kartofla nie ma rzeczy niemożliwych i jeśli tylko rolnik będzie uprawiał przedplony, a więc rośliny poprzedzające kolejną uprawę, to wtedy można zmniejszyć okres przerwy pomiędzy nasadzeniami. Najlepiej sprawdzają się tu rośliny strączkowe i motylkowe z trawami, a także zboża.

Gleba jest nawożona według ściśle określonego planu, bo plan to klucz do sukcesu. Wiedzą o tym specjaliści, którzy stoją za marką Lay's i współpracują z rolnikami, przekazując im profesjonalną i bezcenną wiedzę. Ziemniaki są sadzone rzędami. Sadzeniaki trzeba mądrze rozmieścić, ponieważ im gęściej będą zasadzone, tym mniejsze bulwy zostaną zebrane podczas wykopków. Te techniki i prawdy stosowano już w XVIII w. To ważne, ponieważ w przypadku chipsów ziemniaki muszą mieć odpowiedni kształt, powinny być duże i okrągłe.

Jakie tricki stosowano kilkaset lat temu? Rolnicy bronowali pole, co pozwalało nie tylko pozbyć się chwastów, ale także przyspieszyć wzrost ziemniaków. Kartofle obsypywano za pomocą motyk lub rydli. Żeby przyspieszyć wzrost bulw, stosowano też zabiegi polegające na zrywaniu kwiatów i ścinaniu łodyg, ale dzisiaj już się tego nie robi.

Kiedy można zebrać plony? Dawniej radzono, by robić to pod koniec sierpnia lub na początku września. Teraz wiadomo, że w zależności od odmiany pierwsze zbiory mogą się odbyć już nawet pod koniec czerwca i mówimy wtedy o tzw. młodych ziemniakach. Zbiory uchodzą za najbardziej wymagający etap pracy w plantacji. Rozpoczyna się je od zniszczenia porostu, co ułatwia pracę w kolejnych etapach. Zabieg ten wykonuje się ok. 2 tygodnie przed zbiorem.

Podczas wykopków ważnych jest wiele zmiennych. Eksperci z Państwowego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa uważają, że gleba powinna mieć temperaturę co najmniej 10 stopni Celsjusza, a wilgotność nie powinna przekraczać 15 proc. Niższa temperatura i większa wilgotność sprawiają, że ziemniaki są podatne na uszkodzenia, a przecież w nowoczesnym rolnictwie dba się o ograniczanie strat. W dużych gospodarstwach ziemniaki są zbierane za pomocą kombajnu. Jego prędkość nie powinna przekraczać 5 km/h, a zalecana wysokość spadania bulw to maksymalnie 30 cm.

Kiedy już kartofle zostaną wykopane, to trzeba je odpowiednio przechowywać. Bulwy lubią temperaturę 7–10 stopni Celsjusza i wilgotność sięgającą nawet 90 proc. Nie przepadają za światłem, ale będą wdzięczne za odpowiednią wentylację. Przy uprawach na dużą skalę, kiedy ziemniaki są wykorzystywane np. do produkcji chipsów, przechowywanie odbywa się nieco inaczej, a przechowalnie mają specjalne systemy wentylacyjne.

W dawnych czasach również zalecano zbiory w pogodny dzień, ponieważ wierzono, że zebrane wtedy bulwy będą miały dłuższą żywotność. Niemieccy rolnicy z kolei okładali skrzynie z kartoflami sianem, dzięki czemu były one w stanie przetrwać mrozy. W czasach mniej odległych, a więc naszych rodziców i babć, wykopki były wielkim wydarzeniem. W PRL ważniejsza od ziemniaków była tylko pszenica. Dlatego na wykopki jeździli wtedy np. uczniowie, którzy pomagali rolnikom w ramach czynu społecznego. Ich zadaniem było zebranie już wykopanych kartofli.

W czasach PRL mówiło się, że w Polsce marnowało się więcej ziemniaków, niż niektóre kraje były w stanie wyprodukować przez cały rok. Dziś Polska również jest ważnym dostawcą kartofli. Teraz jednak traktuje się je z należytym szacunkiem i dba o to, by nic się nie zmarnowało, ponieważ jest to szkodliwe dla portfela rolnika oraz dla środowiska. Dlatego producenci chipsów blisko współpracują z polskimi gospodarstwami. PepsiCo i marka Lay's stworzyły też bank dobrych praktyk, który pomaga utrzymać efektywność upraw i wysoką jakość zbieranych kartofli. Wszystko to sprawia, że podczas spotkań z przyjaciółmi możecie delektować się paczką pysznych chipsów.

Jedzonko chipsem się toczy, czyli niezwykłe połączenia, które zdobędą wasze kubki smakowe!

Miłośnicy dobrego smaku! Przygotujcie się na kulinarne doświadczenie, jakiego jeszcze nie przeżyliście! Dziś zabieramy was w podróż po świecie chipsów Lay's i ich najlepszych towarzyszy. A czasami dań, w których to chipsy będą wyśmienitym dodatkiem. Gotowi? Startujemy!

To smak natury, świeżości i nostalgii. Bo komu nie kojarzy się z odwiedzinami u babci na wsi i najpyszniejszymi na świecie warzywkami prosto z przydomowego ogródka? Jak go jeszcze podkreślić? Oto nasze propozycje:

Kanapka babci klasyczna: Sięgnijcie po kawałek wiejskiego chleba, posmarujcie go masłem, dodajcie cienkie plasterki ogórka, ulubiony ser i posypcie całość pokruszonymi Lay'sami zielona cebulka. To połączenie przeniesie was wprost w najcieplejsze objęcia wspomnień o wakacjach u babci!

Sałatka zielone cebulki i ogórki: Pokrójcie cienko ogórka i rzodkiewkę, połączcie je z jogurtem naturalnym, dodajcie sól i pieprz, a na wierzchu posypcie rozdrobnionymi chipsami Lay's zielona cebulka. To świeże danie idealne na gorące dni.

Orientalne smaki: Chipsy Lay's zielona cebulka podawane z hummusem, marynowanymi oliwkami i kawałkami sera feta. To połączenie smaków, które przeniesie was w orientalne klimaty.

Pierogi z zieloną cebulką: Gotowane pierogi posypane chipsami Lay's zielona cebulka i podane z kwaśną śmietaną… To połączenie może odmienić myślenie o tradycyjnej polskiej kuchni.

Sałatka z jajkiem i cebulką: Ugotowane na twardo jajko, pokrojone w kostkę, cienko pokrojona cebulka, szczypiorek, majonez i chipsy Lay's zielona cebulka. To sałatka, która zaskoczy was wyjątkowym smakiem.

Lay's solone to klasyka, w której jakość najlepszych ziemniaków broni się sama. Wprawdzie nie wymaga wielu dodatków, ale możemy ją podkręcić o kilka stopni. Oto nasze sugestie:

Klasyczna kanapka w wersji crunchy: Kromka świeżutkiego chleba, cienkie plasterki szynki i sera, pomidor malinowy, liście sałaty i… Lay's solone. Prostota i wyborny smak z mocnym chrupnięciem!

Chipsowe grzanki: Posmarujcie kromki chleba masłem czosnkowym, posypcie kawałkami Lay's solone i podgrzejcie w piekarniku. Doskonała przekąska na imprezy.

Chipsy solone z sosem guacamole: Tradycyjne guacamole z awokado, pomidorem, cebulą i limonką, podawane z Lay's solonymi będzie idealne na letnie spotkania.

Ziemniaki w sosie cebulowym: Gotowane ziemniaki pokrojone w plastry z sosem cebulowym i posypane Lay's solonymi. To danie obiadowe, które zaskoczy prostotą, szybkością przygotowania i przede wszystkim smakiem.

Chipsy w kanapce z kurczakiem: Plastry pieczonego kurczaka, plasterki ogórka i Lay's solone na chrupiącej bagietce. Idealna kanapka na piknik.

Chipsy w koktajlu marynarza: Marynarska sałatka z tuńczykiem, kukurydzą, jajkiem, majonezem i Lay's solone. To pyszna opcja na lekki obiad.

Lay's paprykowe to chipsy o dla osób, które lubią wyraziste, charakterne smaki, jednak bez zbyt wysokiego poziomy ostrości. Co można z nimi zakombinować w kuchni?

Chipsy paprykowe z sosem salsa: Lay's paprykowe podawane z pikantnym sosem salsa i plasterkami awokado. Doskonałe na wieczorne przekąski przy filmie.

Taco chips: Podsmażone mięso mielone z przyprawami, cebulą, papryką i czosnkiem, podane z Lay's paprykowymi jako chipsy do maczania. To prawdziwe taco w wersji przekąski.

Paprykowy burger: Klasyczny burger z dodatkiem papryki w różnych kolorach i Lay's paprykowe. To smakowa eksplozja w ustach!

Orientalne smaki: Próbowaliście Lay's paprykowych podawanych z hummusem? To połączenie smaków zaskoczy was egzotyką.

Chipsy na grillu: Lay's paprykowe podawane z grillowanym kurczakiem, pieczarkami i cebulą na ciepło oraz sosem BBQ. Brzmi jak plan!

Pikantna sałatka z papryką: Cienkie paski czerwonej i żółtej papryki, cebula, kukurydza, oliwki i Lay's paprykowe, podane z dressingiem na bazie jogurtu. To sałatka, która wywoła aplauz.

Jedzonko chipsem się toczy, a nasza lista to tylko zamoczenie palców w morzu możliwości. Nic was nie ogranicza! Bawcie się, eksperymentujcie, próbujcie. Idziemy o zakład, że niejednokrotnie zaskoczycie własne kubki smakowe. Pamiętajcie – chipsy Lay's to nie tylko przekąska prosto z paczki. Mogą być biletem do prawdziwej kulinarnej przygody.

Dla Ciebie: PAN ZIEMNIAK! Prawdziwy bohater nie nosi obierek

"Zjedz mięsko, zostaw ziemniaczki" – ten wypowiadany przez polskie babcie klasyk mówi wszystko o tym, jakie jest nasze podejście do ziemniaka. Na dodatek zdanie to zakorzenia w kolejnych pokoleniach niesłuszną i nieuzasadnioną pogardę do tego warzywa. Tymczasem ziemniak pojawił się u nas za sprawą samego Jana III Sobieskiego. Jak to w końcu więc jest z tymi ziemniakami?

Ziemniak trafił do Europy w XVI w. po podbiciu przez Hiszpanów Imperium Inków i od razu budził na naszym kontynencie mieszane uczucia. Z jednej strony większość osób bała się go jeść, ponieważ uważano, że może powodować groźne choroby. Jednocześnie doceniono jego… urodę, więc przez chwilę służył jako roślina ozdobna. Tymczasem w Andach uprawiano go już 7 tys. lat temu i do dzisiaj w Peru traktuje się ziemniaki z szacunkiem. Uprawia się tam ponad 3,8 tys. odmian ziemniaka, a rdzenni mieszkańcy tych rejonów twierdzą, że odpowiednio użyty może być lekiem na różne choroby.

Co łączy ziemniaki, ich przybycie do Polski i bitwę pod Wiedniem z 1683 r.? Otóż bardzo wiele. Według jednych podań Jan III Sobieski otrzymał od cesarza Leopolda I worek ziemniaków w zamian za udaną obronę Wiednia przed Turkami. Inni twierdzą, że ziemniaki zostały znalezione pośród łupów zebranych przez Polaków na polu bitwy. Nazwa rośliny wzięła się oczywiście od tego, że trzeba ją wykopywać z ziemi.

Pomimo początkowych uprzedzeń, jak wynika z danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w samym tylko 2020 r. przeciętny Polak zjadł 88 kg ziemniaków. W Wielkopolsce zjecie pyry, górale zaserwują wam grule, a na Śląsku podaje się kartofle. W naszym kraju hoduje się obecnie ok. 100 odmian ziemniaka. Za najsmaczniejsze odmiany uznaje się Welox, Irys, Irga, Denar, Flaming i Wineta.

Ziemniak na polskim talerzu musi być kruchy, a tymczasem na zachodzie i w krajach basenu Morza Śródziemnego preferowane są twardsze odmiany. Dlatego nie zdziwcie się, kiedy w Niemczech zamówicie słynne Kartoffelsalat, a we Włoszech sałatkę z ośmiornicą, bo miękko nie będzie.

Jakie potrawy z użyciem ziemniaka są najpopularniejsze w Polsce? W Poznaniu koniecznie zjedzcie pyry z gzikiem albo plyndze z gulaszem. Będąc na Podlasiu, trzeba poznać kołduny, kiszkę ziemniaczaną i cepeliny. Na Śląsku oczywiście rządzą kultowe kluski podawane w towarzystwie rolady i modrej kapusty. Mazowsze stoi pyzami z mięsem. Pyzy znajdziecie również na Kaszubach. W Krakowie królują kugel kartoflany, pasztet z ziemniaków i ziemniaczany sernik.

W 1983 r. Krystyna Prońko śpiewała "Jesteś lekiem na całe zło". Czy tę piosenkę można dedykować ziemniakowi? Okazuje się, że tak, a wierzenia obecnych mieszkańców Peru i dawnych Inków nie są wyssane z palca. Tak oto papka z surowego ziemniaka może pomóc w łagodzeniu stanów zapalnych stawów i skóry. Sok z surowych ziemniaków sprawdzi się, jeśli macie nadkwasotę lub wrzody żołądka i dwunastnicy.

Może też sprawdzić się jako tonik. Jego nawilżające i oczyszczające działanie hamuje proces starzenia się skóry. Wreszcie ziemniaki są źródłem błonnika, który zapewnia dłuższe uczucie sytości, a więc powinni po nie sięgać walczący z nadmiarem kilogramów. Jak widać, kartofle są niepozorne, ale zdrowe, choć oczywiście nie zastąpią wizyty u lekarza lub specjalisty.

Pokrojone w kształt słupków i smażone w głębokim tłuszczu ziemniaki, czy cienkie, osuszone plastry, zazwyczaj usmażone w głębokim tłuszczu, a później okraszone mieszanką przypraw i aromatów to oczywiście frytki i chipsy. Te pierwsze towarzyszą nam przede wszystkim podczas obiadu na mieście, a te drugie – kiedy zapraszamy przyjaciół na wspólne oglądanie meczu lub filmu.

Chipsy i frytki łączy z ziemniakiem jeszcze to, że nie mają łatwego życia. Choć można mieć o nich gorsze zdanie, to chipsy są źródłem łatwo przyswajalnych węglowodanów, błonnika, żelaza, witaminy A, C oraz E. Spożywane z umiarem i przyrządzane z wysokiej jakości składników mogą przynieść wam wiele smacznej radości, a także są doskonałym pretekstem do spotkań z przyjaciółmi i rodziną.